zespole jelita drażliwego
Zespół jelita drażliwego to choroba czynnościowa przewodu pokarmowego charakteryzująca się zaburzeniami w oddawaniu stolca (biegunki, zaparcia), którym towarzyszy często ból i/lub wzdęcia brzucha ustępujące lub łagodniejące po wypróżnieniu.
Istotnym zaleceniem jest łatwostrawna dieta, stałe pory posiłków w małych ilościach, odpowiednia ilość czasu na ich spożywanie oraz defekacja. Niewłaściwa dieta może nasilić objawy - w zależności od typu choroby - postacibiegunkowej (3 wypróżnienia w ciągu dnia, papkowaty lub wodnisty stolec, parcie na stolec) lub zaparciowej (mniej niż 3 wypróżnienia w tygodniu, twardy lub "bobkowaty" stolec, duży wysiłek towarzyszący defekacji). Większość pacjentów z zespołem jelita drażliwego jest wrażliwa na drożdże, mleko, groszek, kukurydzę, jęczmień, wołowinę, kurczaki, soję, skorupiaki, orzeszki, fasolę i ryby.
Dieta w postaci zaparciowej polega na stopniowym zwiększaniu w dziennej racji pokarmowej produktów zawierających duże ilości błonnika pokarmowego, zaczynając od 1 łyżki stołowej otrąb lub płatków owsianych w ciągu dnia, dochodzącdo 20-30 g/dzień. Tego typu menu poprawia perystaltykę jelita grubego, zatrzymując część wody w stolcu.
W postaci biegunkowej należy stosować diete ubogobłonnikową, oczyszczone produkty zbożowe i oceniać tolerancję organizmu na błonnik pokarmowy dodawany do potraw, niekiedy nasila wzdęcia.
Wskazówki dietetyczne dla chorych w okresie biegunki:
| Rodzaje produktów | Zalecane | Przeciwwskazane |
| Płyny | słaba kawa z zabielaczem, słaba herbata, kawa zbożowa, mleka i śmietanka tylko przy braku nietolerancji mleka, rozcieńczone soki owocowe i warzywne | mleko i kefiry, jogurty (przy występującej nietolerancji na laktozę), mocnakawa i herbata, napoje alkoholowe |
| Sery | twaróg i sery topione niskotłuszczowe (tylko przy braku nietolerancji na laktozę | tłuste sery żółte i topione |
| Tłuszcze | masło, miękkie margaryny (np.słoneczna, kujawska, itp.) | smalec, słonina, łój wołowy, topione masło |
| Jaja | gotowane na miękko | nadmierne spożycie żółtek |
| Mięso | cielęce, wołowe, indyk, kurczaki, królik, chude ryby gotowane (np. sandacz, dorsz) | tlusta wieprzowina, baranina, podroby i dziczyzna, tłusty drób (kaczki, gęsi) |
| Wędliny | parówki delikatesowe, szynka, polędwica | pozostałe wędliny i pasztety |
| Zupy | buliony, przecierane warzywa, rosół (chudy) | zupy zabielane śmietaną i o dużej zawartości warzyw (np. kapusty, buraków itp.) oraz kasz |
| Produkty zbożowe | biały chleb pszenny, bułki, drobnemakarony, kaszka pszenna, ryż łuszczony, biszkopty, ciasteczka "petit beuerry" | pieczywo ciemne- razowe, chleb z dodatkiem błonnikai ziaren (np.słonecznika, sezamu itp.), tłuste pieczywo piekarnicze |
| Warzywa | marchew, sałata, ziemniaki, (najlepiej purre), rzodkiewki, pomidory (bez skórki), ogórki (indywidualna tolerancja) |
o dużej zawartości błonnika pokarmowego (kapustne, buraki, brukselka, kalafior, groszek, strączkowe suche, świeża fasolka, kalarepa) |
| Owoce | jabłka (mus), pestkowe przecierane, banany, owoce cytrusowe, arbuz | pestkowe nieprzecierane (np. truskawki, maliny, porzeczki), morele, śliwki, gruszki, ananasy |
| Desery i słodycze | galaretki owocowe, kisiele, budynie, lody (przy braku nietolerancji na laktozę) | czekolady, bita śmietana, ciastka i cukierki z dodatkiem czekolady, orzechy, konfitury z owoców pestkowych |
| Przyprawy | sól, cukier, kminek, pietruszka, kwasek cytrynowy, sok z cytryny | korzenne, musztarda, chrzan, curry i chili, ostra papryka i pieprz |
Wskazówki dietetyczne dla chorych w okresie zaparcia:
| Rodzaje produktów | Zalecane | Przeciwwskazane |
| Płyny | mleko 0,5 lub 1,5%, kefir, jogurty, maślanka, kawa zbożowa, słaba herbata, napary ziołowe, napoje fermentowane z mleka, woda mieneralna, łącznie około 2 l dziennie | napoje alkoholowe, kakao, czekolada, mocna kawa i herbata |
| Sery | twaróg i biały ser chudy lub półtłusty | pozostałe |
| Tłuszcze | oleje roślinne: słonecznikowy, sojowy, olej z oliwek, margaryny miękkie (np. słoneczna) i masło w ograniczonych ilościach | smalec, słonina, łój wołowy, topione masło |
| Jaja | białka, żółtka do 3 sztuk tygodniowo | duże ilości żółtek |
| Mięso | chude: cielęcina, wołowina, indyk, kurczaki, królik | tłuste: wieprzowina, baranina, podroby i dziczyzna |
| Ryby | chude: dorsz, karmazyn, sandacz, szczupak, lin, leszcz, karaś, pstrąg, okoń, karp | pozostałe ryby |
| Wędliny | chuda szynka, polędwica, parówki delikatesowe | pozostałe i pasztety |
| Zupy | na wywarach z włoszczyzny, warzywne, krupniki, mleczno- owocowe, zagęszczane zawiesiną z mąki i mleka | na tłustych wywarach z kości, mięsa i drobiu oraz ryb, zaprawione śmietaną |
| Produkty zbożowe | pieczywo ciemne, o dużej zawartości błonnika, razowe, żytnie, graham, z dodatkiem otrąb i ziaren, pieczywo chrupkie, pumpernikiel itp., otręby pszenne, muesli. Mąki: żytnia, pszenna niskiego przemiału, kasza gryczana, jęczmienna, jaglana, pęczak, płatki owsiane, kiełki pszenne | chleb pszenny z wysokiego przemiału, mąki z wysokiego przemiału, ziemniaczana, kasze: manna, kukurydziana, ryż |
| Warzywa | wszystkie warzywa a zwłaszcza bogate w błonnik pokarmowy (kapustne, buraki, brukiew, kalarepa, itp.), ziemniaki gotowane, pieczone, purre | frytki, placki ziemniaczane |
| Owoce | wszystkie owoce. Łączne spożycie owoców i warzyw 1/4- 1/2 kg dziennie | banany (wrażliwość indywidualna na zwiększenie zaparć) |
| Desery i słodycze | surowe owoce, kompoty, galaretki, budynie, powidła, miód, dżemy i marmolady, cukierki twarde np. landrynki | czekolada i cukierki czekoladowe, pralinki, ciastka w czekoladzie, konfitury wysokosłodzone, torty, kremy cukiernicze, bita śmietana, lody |
| Przyprawy | liście laurowe, angielskie ziele, koperek, wanilia, sok z cytryny, pozostałe w ograniczonych ilościach |
